Mastitis, zapalenie wymienia - przewlekły stan zapalny gruczołu mlekowego wywołany działaniem drobnoustrojów, najczęściej paciorkowcem bezmleczności. Występuje postać kliniczna (ostra i przewlekła) i podkliniczna (septyczna i aseptyczna). Jest przyczyną dużych straty w gospodarstwach hodowlanych. Najczęstsze przyczyny występowania to urazy mechaniczne wymienia, niedostateczna higiena doju, przeciążenie czynnościowe wymienia, nieodpowiednia pielęgnacja krów. Na dotkniętej przez mastitis ćwiartce wymienia pojawia się obrzęk, staje się ona twarda, bolesna i gorąca. Nie leczony proces zapalny powoduje rozszerzenie się na pozostałe ćwiartki wymienia. W doraźnym postępowaniu najważniejsze jest częste zdajanie mleka z chorych ćwiartek. Mastitis powoduje wyraźny wzrost liczby komórek somatycznych w mleku.